Tết Hàn Thực là một trong những ngày lễ quan trọng trong đời sống tín ngưỡng, tâm linh của người Việt Nam. Vậy Tết Hàn Thực là gì? Mâm cúng Tết Hàn Thực như thế nào? Hãy cùng INVERT giải đáp thắc mắc thông qua bài viết sau.
Mục lục bài viết [Ẩn]
Tết Hàn Thực là gì? Tết Hàn Thực 2023 rơi vào ngày nào?
Tết Hàn Thực hay còn gọi là Tết bánh trôi bánh chay, là ngày tết truyền thống được tổ chức vào ngày mồng 3 tháng 3 Âm lịch. Theo đó, "Hàn Thực" có nghĩa là "thức ăn lạnh" và ngày này xuất hiện tại một số tỉnh của Trung Quốc, miền bắc Việt Nam và một số cộng đồng người gốc Hoa trên thế giới. Trong dịp này, nhiều gia đình thường làm bánh trôi, bánh chay hoặc nấu chè trôi nước (ở Trung Quốc), nấu xôi chè lễ Phật và cúng gia tiên.
Tết Hàn Thực 2023 rơi vào ngày nào? Vào năm Quý Mão 2023, Tết Hàn Thực sẽ được diễn ra vào ngày mùng 3/3 Âm lịch. Tức là ngày thứ bảy, 22/4 Dương lịch.
Nguồn gốc, ý nghĩa của Tết Hàn Thực
1. Nguồn gốc Tết Hàn Thực
Tết Hàn Thực có nguồn gốc từ câu chuyện "Giới Tử Thôi chết cháy". Vào thời Xuân Thu, khi vua Tấn Văn Công của nước Tấn lưu vong, ông đã được Giới Tử Thôi giúp đỡ để giành lại ngôi vị. Tuy nhiên, sau khi trở lại nước Tấn và trở thành vua, Tấn Văn Công đã phong thưởng cho những người có công, nhưng quên mất Giới Tử Thôi.
Tuy nhiên, ông không hề oán giận mà thay vào đó, Giới Tử Thôi đưa mẹ của mình vào trong núi ở ẩn. Một thời gian sau, khi vua nhớ ra và tìm đến ông, ông không chịu lĩnh thưởng nên vua đã quyết định đốt rừng để ép ông phải ra mặt. Kết quả là cả ông và mẹ già đã qua đời vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch.
Sau cái chết của Giới Tử Thôi, vua rất ân hận và tiếc nuối nên đã xây miếu để tưởng nhớ ông. Ngoài ra, vua cũng ra lệnh kiêng dùng lửa và chỉ ăn thức ăn nguội lạnh, nấu sẵn trong ba ngày để tưởng nhớ Giới Tử Thôi.
2. Ý nghĩa của Tết Hàn Thực
Tại Việt Nam, Tết hàn thực đã được kết hợp với Tết bánh trôi, bánh chay và trở thành một phần của Tết tháng 3. Ngày Tết này thể hiện rõ nét đặc trưng văn hóa và lối sống của người Việt, mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên và công ơn của những người đã khuất.
Tưởng nhớ những người thân đã khuất: Tết Hàn Thực được định nghĩa là ngày ăn thức ăn lạnh để tưởng nhớ người thân đã mất. Theo truyền thuyết Trung Quốc, ngày này gắn liền với sự tiếc thương của hiền sĩ Giới Tử Thôi. Tuy nhiên, tại Việt Nam, người dân không kiêng lửa và thay vào đó, chuẩn bị bánh trôi nước, món ăn nguội dâng lên tổ tiên, thể hiện lòng biết ơn đối với công lao của tổ tiên.
Thể hiện được truyền thống của dân tộc: Bánh trôi nước và bánh chay đã trở thành hai món ăn phổ biến tại Việt Nam từ lâu, được thể hiện qua bài thơ của Hồ Xuân Hương với hình ảnh bánh trôi tròn. Với phần vỏ làm từ bột gạo nếp, nhân bên trong đường đỏ và đậu xanh, bánh trôi nước và bánh chay đều mang ý nghĩa trân trọng sự lao động của người nông dân.
Ôn lại những kỷ niệm xưa: Vào ngày Tết Hàn Thực, nhiều gia đình Việt Nam truyền thống tụ tập cùng nhau. Để cùng ăn cơm và chuẩn bị các món bánh trôi, bánh chay để cúng lễ Phật, cúng gia tiên, thể hiện lòng thành và tri ân tổ tiên. Nhiều gia đình còn dành thời gian để cúng thần hoàng và bày tỏ lòng thành của mình.
Ngoài ra, trong các câu chuyện cổ truyền của Việt Nam, điển hình là câu chuyện Lạc Long Quân và Âu Cơ, với hình ảnh bánh trôi gợi nhớ đến bọc trứng của mẹ Âu Cơ. Và đến ngày nay, bánh trôi truyền thống đã trở thành món ăn không thể thiếu trong ngày Tết Hàn Thực.
Những tục lệ Tết Hàn Thực ở Việt Nam
1. Tục ăn bánh trôi, bánh chay
Bánh trôi và bánh chay là món ăn đặc trưng của người Việt vào dịp Tết Hàn thực. Tục lệ này đã tồn tại từ thời nhà Lê Trung Hưng (1533 - 1789). Đồng thời, được ghi chép trong văn hóa dân gian, đặc biệt là theo ghi chép của nhà văn Lê Quý Đôn "Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3 thì làm bánh ấy.”
Bánh trôi nước và bánh chay là hai món ăn quen thuộc trong ngày Tết với nhiều ý nghĩa tốt đẹp, là kết quả của văn hóa và bản sắc của người Việt. Hai loại bánh được làm từ bột gạo, đậm chất văn hóa lúa nước. Hình dáng tròn trắng đầy cạnh nhau của bánh trôi, bánh chay còn kể về sự tích "Mẹ Âu Cơ và bọc trăm trứng".
2. Tục lệ ăn bánh cuốn
Phong tục tặng bánh cuốn trong ngày Tết Hàn Thực được ghi nhận từ thời Trần, và được đề cập trong bài thơ của Trần Nhân Tông. Theo đó, người dân thường đem bánh cuốn trên mâm trang trí hình mây đỏ để tặng nhau. Đây là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người người An Nam xưa nay.
Ngoài ra, Tết Hàn Thực còn là ngày mọi người đem bánh cuốn tặng nhau, được gọi là bánh Xuân Thái, từ thời Trần, thậm chí có thể truy lên trước đó là thời Lý. Nghiên cứu của Trần Quang Đức cho thấy bánh cuốn đã xuất hiện trước cả bánh trôi, được chế biến từ bột gạo và có nhân cuộn tròn giống bánh cuốn hiện nay.
Tết Hàn Thực cúng gì theo phong tục?
1. Lễ vật cúng Tết Hàn Thực gồm những gì?
Lễ Hàn thực là ngày lễ truyền thống tại Việt Nam được tổ chức vào ngày 3/3 âm lịch hàng năm để tưởng nhớ và cúng tạ tổ tiên đã khuất. Trong lễ cúng, người ta thường chuẩn bị các lễ vật đặt trên bàn thờ, bao gồm:
Bánh trôi và bánh chay: Đây là 2 món ăn không thể thiếu trong ngày lễ Tết Hàn Thực. Hai loại bánh này tượng trưng cho lòng biết ơn và hy vọng được mưa thuận gió hòa dâng lên ông bà tổ tiên. Theo truyền thống, số lượng bánh trôi và bánh chay trong mâm cúng nên là 5 hoặc 3 bát để đem lại sự may mắn và tài lộc cho gia đình.
Hương, hoa, trầu cau: Để tổ chức bất kỳ lễ cúng nào, từ nhỏ đến lớn, người Việt ta không thể thiếu nén hương, hoa tươi và trầu cau để đặt trên bàn thờ. Do đó, trong ngày lễ Hàn thực, ngoài các món ăn truyền thống không thể thiếu và mâm cúng cũng cần phải bao gồm những thứ này. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng hoa dùng để cúng phải là hoa tươi.
Mâm ngũ quả: Các gia đình Việt cũng có thể chuẩn bị mâm ngũ quả, bao gồm 5 loại quả khác nhau với màu sắc đa dạng, đại diện cho ngũ hành. Ngoài ra, còn có thể đặt trên bàn thờ một ly nước sạch, tiền vàng hoặc 3-4 chén trà để thể hiện lòng hiếu thảo và tôn trọng ông bà tổ tiên.
2. Giờ cúng Tết Hàn Thực
Để cúng Tết Hàn thực, không cần phải cúng đúng vào giờ nào vì điều quan trọng nhất là lòng thành tâm của gia chủ dành cho ông bà tổ tiên. Tuy nhiên, để đảm bảo sự tôn trọng và cảm nhận của ông bà, nên cúng vào trước 19h tối.
Các gia đình có thể chọn thời điểm cúng phù hợp với mình trong khung giờ tốt như giờ Thìn: 7 – 9 giờ, giờ Tỵ: 9 – 11 giờ, giờ Thân: 15 – 17 giờ, giờ Dậu: 17 – 19 giờ.
3. Văn khấn cúng Tết Hàn Thực
Bài cúng tết Hàn thực theo Văn khấn cổ truyền Việt Nam:
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).
Con lạy chín phương trời, mười phương Phật, chư Phật mười phương. Con kính lạy Hoàng thiên hậu thổ, chư vị tôn thần.
Con kính lạy ngài bản cảnh thành hoàng, ngài bản xứ thổ địa, ngài bản gia táo quân cùng chư vị tôn thần.
Con kính lạy cao tằng tổ khảo, cao tằng tổ tỷ, thúc bá, đệ huynh, cô di, tỷ muội họ nội họ ngoại.
Tín chủ chúng con là… , ngụ tại…
Hôm nay là ngày… (đọc ngày theo âm lịch) gặp tiết Hàn thực, tín chủ chúng con cảm nghĩ thâm ân trời đất, chư vị tôn thần, nhớ đức cù lao tiên tổ, thành tâm sắm lễ, quả cau lá trầu, hương hoa trà quả, đốt nén tâm hương, dâng lên trước án.
Chúng con kính mời ngài bản cảnh thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh thổ địa, ngài bản gia táo quân, ngũ phương, long mạch, tài thần giáng lâm trước án chứng giám lòng thành thụ hưởng lễ vật.
Chúng con kính mời các cụ tổ khảo, tổ tỷ, chư vị hương linh gia tiên nội ngoại họ… (họ của gia chủ) cúi xin thương xót cho con cháu giáng về chứng giám tâm thành thụ hưởng lễ vật.
Tín chủ con lại kính mời các vị vong linh các vị tiền chủ, hậu chủ ngụ trong nhà này, đất này đồng lâm án tiền, đồng lai âm hưởng, phù hộ cho toàn gia chúng con luôn luôn mạnh khỏe, mọi sự bình an, vạn sự tốt lành, gia đình hòa thuận, trên bảo dưới nghe.
Nam mô A Di Đà Phật (3 lần).
Qua những thông tin ở trên, hy vọng bài viết giúp bạn giải đáp được thắc mắc Tết Hàn Thực là gì. Từ đó, chuẩn bị được một mâm cúng đầy đủ cũng như có được những khoảng khắc sum vầy bên gia đình, người thân yêu.
Nguồn: Invert.vn
Gửi bình luận của bạn
(*) yêu cầu nhập
