Trong đời sống người Việt xưa, nhị tỳ là một trong những cụm từ khiến nhiều người phải khiếp sợ mỗi khi nghe, nhắc đến. Vậy nhị tỳ là gì? Hui nhị tỳ là gì? Hãy cùng INVERT giải đáp thắc mắc thông qua bài viết sau.
Mục lục bài viết [Ẩn]
Nhị tỳ là gì? Hui nhị tỳ là gì?
Nhị tỳ hay hui nhị tỳ là một động từ có ý nghĩa kinh khủng và đáng sợ đến mức người ta thường không dám sử dụng tiếng Việt. Thay vào đó, lại mượn từ ngoại quốc - Tiếng Trung để tránh sự bí ẩn và sợ hãi.
Theo truyện ngắn Hui nhị tì của Bình Nguyên Lộc, cụm từ hui nhị tỳ được hiểu là cách người Quảng Đông phát âm chữ "Khứ nghĩa địa". Tức có nghĩa là tới nghĩa địa, chết.
Địa điểm khu nhị tỳ Quảng Đông
Nhị Tỳ Quảng Đông là nghĩa địa tư của cộng đồng người Hoa tại Quảng Đông và nhiều bang khác ở Sài Gòn - Chợ Lớn. Nghĩa địa này bao gồm hai khu đất:
Khu đất thứ nhất (Nhị Tỳ Quảng Đông 1): Nhị Tỳ Quảng Đông 1 nằm tại khu đất giáp với bốn tuyến đường chính là Nguyễn Kim, Đào Duy Từ, Nguyễn Văn Thoại và Hòa Hảo, tại quận 10. Mặt tiền của nghĩa trang này trên đường Nguyễn Kim nằm đối diện với cổng chính của khán đài danh dự sân vận động Cộng Hòa.
Hiện tại, Nhị Tỳ Quảng Đông 1 đã được giải toả. Tất cả các mộ đã bị thay thế bởi các công trình xây dựng như cao ốc, ký túc xá bách khoa, chi nhánh ngân hàng, siêu thị và quán cà phê,...
Khu đất thứ hai (Nhị Tỳ Quảng Đông 2): Nhị Tỳ Quảng Đông 2 nằm trên đường Lãnh Binh Thăng, quận 11, cạnh trường đua ngựa Phú Thọ. Khoảng cách với Nhị Tỳ Quảng Đông 1 chỉ vài con đường, nhưng diện tích của khu này lại lớn hơn nhiều.
Theo ghi chép, nghĩa Trang Nhị Tỳ Quảng-Đông được cho là đã tồn tại khoảng 300 năm. Tuy nhiên, không có nguồn gốc cụ thể để xác nhận con số này.
Theo một số tài liệu khác cho rằng: Hải quân trung úy Francis Garnier, thanh tra chánh trị bản xứ và tác giả của cuốn sách hiếm Annuaire de la Cochinchine Française pour l’année 1866, đã khẳng định rằng thị trấn Chợ Lớn được người Tàu tạo lập vào năm 1778. Tuy nhiên, điều này dường như cần phải xem xét lại vì nó cho thấy Hụi Nhị Tỳ Quảng Đông đã được thành lập trước đó 58 năm (1778 trừ 1720) so với thành phố Chợ Lớn.
Trong tài liệu của thanh tra chánh trị bản xứ Francis Garnier, tác giả cuốn sách Annuaire de la Cochinchine Française pour l’année 1866, thị trấn Chợ Lớn được người Trung Quốc tạo lập vào năm 1778. Tuy nhiên, điều này có thể cần được xem xét lại. Bởi vì, điều này cho thất Hụi Nhị Tỳ Quảng Đông đã được thành lập trước đó 58 năm (1720 trừ đi 1778) trước khi có thành phố Chợ Lớn.
Hui nhị tỳ - Chuyện ngắn của Bình Nguyên Lộc
Để biết và cảm nhận thêm về sự kì bí và rùng rợn đến đáng sợ của hui nhị tỳ Quảng Đông. Mời quý bạn đọc cùng theo dõi trích đoạn sau Trong chuyện ngắn của Bình Nguyên Lộc:
Trích đoạn Chuyện ngắn của Bình Nguyên Lộc:
Nếu bạn không tin dị đoan và không sợ rông trong tháng đầu năm thì tôi xin bạn... hui nhị tỳ với tôi chơi. Hui nhị tỳ là một động từ kinh khủng, kinh khủng cho đến nỗi người ta không dám nói tiếng Việt mà lại dùng tiếng Tàu để cho cái nghĩa bí ẩn của ngôn ngữ ngoại quốc giúp cho đỡ sợ.
Người chết bị bỏ quên ! Cho đến cả người thân yêu của họ cũng bỏ quên họ. Bạn sẽ chết. Như thế bạn có tủi trước cho số kiếp bạn hay không ? Nếu có thì nên đi thăm họ vậy.
Bước lên xe kiếng 1 đi viếng mã chồng,
Cỏ non chưa mọc trong lòng thọ thai.
Hai câu ca dao Sàigòn trên đây cho ta thấy cả cái chua xót của một người bị bắt an trí ở một xó nào đó để họ rảnh nợ mà trở vô guồng sống quay cuồng của họ.
Hui nhị tỳ buồn lắm. Để cho bạn khỏi thấy cảnh :
Sè sè nấm đất bên đàng...
mà mủi lòng rồi vạch da cây mà đề thơ cho ma nó hiện lên lôi thôi lắm, tôi xin đưa bạn đến một nhị tỳ vui.
Đó là nhị tỳ của các Hội đồng hương của các tỉnh miền Nam.
Đường đi Bà Quẹo. Khỏi cột dây thép gió một đổi, bạn quẹo qua tay mặt để vào chùa Ông Tạ.
Qua khỏi chùa, cảnh như cảnh quê miền Đông với những con đường mòn núp bóng bờ tre, với các cây rơm phơi giữa đám gốc rạ. Rồi thì tới nghĩa địa.
Bạn ở Sađéc trôi nổi lên đây làm ăn mà rủi có mạng hệ nào, bạn đừng lo bỏ thân xứ người. Trong nghĩa địa, bạn sẽ gặp đủ mặt người đồng hương giữa một ô riêng dành cho tỉnh Sađéc.
Những đêm mưa dầm, ma ở đây chắc không lạnh bao nhiêu, vì quanh họ đông đúc những gương mặt thân yêu, tha hồ trò chuyện cho ấm lòng.
Tỉnh nầy muốn qua tỉnh kia thăm bạn, chỉ phải bước qua một hàng rào. Gần hai mươi tỉnh sát cánh nhau để dựng lên lên một miền Nam trong cõi âm.
Người sống hay đòi thống nhất nhưng họ lại bắt người chết phân ly: Bắc Việt nghĩa trang, Trung Việt nghĩa trang, và Nam Việt nghĩa trang nầy là ba thế giới riêng biệt không có đường xe lửa nối liền.
Riêng dân chết của Nam Việt họ tự trị mỗi tỉnh một ô riêng ngăn ranh giới bằng giây kẽm gai, ý chừng để ngừa xâm lăng.
Có một bà kia người Cần Thơ mà lấy chồng là dân Biên Hòa. Khi bà mãn phần, gia đình bà bối rối hết sức không biết đưa linh cửu của bà về xứ hay về quê chồng, mặc dầu hai nơi đó chỉ cách nhau có mấy mươi bước.
Rốt cuộc người ta kết luận : Cần Thơ và Biên Hòa xa nhau không tới một cắc tiền xe thì ai nằm xứ nấy.
Ngày sau hai vợ chồng ông nầy thăm nhau chắc tiện lắm.
***
Về tới nửa đường, bạn quẹo qua tay trái, theo đường Hai Mươi (Phan Thanh Giản) để vô vườn Bà Lớn !
Đây là nhị tỳ tư gia, nhưng đồ sộ không kém một nhị tỳ công cộng.
Trước chiến tranh, từ đường của họ Đỗ Hữu nầy nằm riêng biệt một nơi hẻo lánh, đứng trước cổng có thể ngắm mặt trời lặn trên cánh đồng hoang bên kia đường Hai Mươi.
Nghĩa địa ngày trước được một lũy tre dày mịt bao học lấy.
Nhưng vì chiến tranh ở thôn quê nên người sống đã tràn đến đây đốn rụi lũy tre xanh mà cả vườn xoài bên trong cũng không còn một cây để che mồ.
Những con đường trải sạn trắng trong nghĩa địa đã biến thành những lối mòn ngập đất bột và cáo ao sen ở giữa ngày xưa liễu rũ soi bóng dưới nước xanh lơ, bây giờ dùng làm hầm đổ rác.
Kẻ chết củng cố thành trì cẩn thận bằng dây kẽm gai nếu không, làn sóng người cứ xung phong vô mãi thì nguy mất. Tuy thế, đám đất giữa nhà mồ và những ngôi mộ chánh cũng đã bị người ta vun vồng để trồng hoa và người ta thả bò nghỉ mát.
Nơi đây là nơi mà các học sinh thi sĩ của trường P.Ký thời tiền chiến thường lui tới để tìm yên sĩ.
Ngày nay thơ ở đây vẫn còn, nhưng không phải là thơ tươi đẹp nữa, mà là những vần tuyệt vọng khóc cảnh điêu tàn.
Tôi đi vòng quanh đó để tìm ngôi mộ của cô V.T.L. chết năm 18 tuổi. Hồi còn là nội trú trường P.Ký tôi đã nghịch về ngôi mả nầy khiến một số học sinh kinh hoảng và khiến cô bạn đang duy vật bỗng ngã qua duy thần 2 .
Tấm mộ bia vẫn còn tươi nét vàng nhưng nhiều tảng xi-măng của ngôi mộ đã long ra, nằm lăn lóc trước đó.
Vô số là chó hoang chơi giỡn trước mộ của cô gái nửa chừng xuân gãy cành thiên hương ấy, còn ngôi mộ của ông phi công vị Pháp quốc vong xu là nơi trẻ quanh xóm xé rào vào đánh đáo.
Ai ôi, có lập nghĩa địa thì nên đoán trước sức bành trướng của thành phố trong vòng một trăm năm để khỏi đào hào đắp lũy mà vẫn bị xâm lăng như thường.
***
Về vụ người sống lấn người chết, cảnh rõ rệt nhứt là cảnh đất thánh của nhà thờ Cầu Kho.
Đất thánh ấy ở giữa tring tâm thành phố, bạn bước tới mà xem.
Những ngôi mộ bia bị giấu mật dưới những nếp nhà lá nhỏ như chiếc khăn mu soa, rồi trong đó, đám người kẻ dương gian người âm cảnh, ngủ chung với nhau.
Nếu có ma thì ma ở đây rất sợ người ta, những người lì lợm; mả mới mả cũ gì họ cũng cất nhà chồng tưới lên.
Nhiều nhà mồ biến thành trại mộc và có vài ngôi mộ có rào sắt, bị người ta dùng làm chuồng heo.
Ở đây dương thịnh mà âm suy, ông lang nào có muốn bốc thuốc hiệu nghiệm thì tôi xin mách một toa toàn vị bổ âm :
1/ Đất trống vài mẫu.
2/ Cây lá vài trăm xe.
3/ Sở phí dọn nhà vài trăm ngàn.
Mấy vị thuốc nầy uống vào thì âm hạ ngay cho dương trở lại. Toa gia truyền nầy là toa "giải tỏa và định cư" 3
***
Các bạn có muốn xem một nhị tỳ tản cư hay không ?
Các bạn cứ lên đất thánh Chà. Đất thánh ngày nay là trú xá của nhân viên Sở rác và là cái kho chứa xe của Sở rác.
Ở đây âm đã hoàn toàn suy liệt và cõi âm đã trong sáng những ngôi nhà xinh xắn và những tiếng trẻ vui tươi.
Nhưng dấu vết âm vẫn còn ràng ràng. Một đống đá xanh, tấm nào cũng to gần bằng bộ ván chất cạnh câu lạc bộ giữa sở đất.
Đó là mộ bia nằm, theo lối Âu Châu của những ngôi mộ bị bốc.
Tại sao gọi là đất thánh Chà ?
Thật là bí mật. Tôi đã xem kỹ những nấm mộ bia ấy. Tấm nào cũng khắc tên Tây cả, những ông Tây bà đầm đã tới đây trong thời chinh phục.
Ngày nay họ tản cư về đâu không biết, ta hui nhị tỳ để thăm họ, họ dời nhà mà không để địa chỉ lại thì thôi vậy.
Từ đây âm dương đôi ngã, người chết ôi ! kẻ sống đã quên các người sau khi đọc bài nầy.
--------------------------------
1. Một thứ xe bốn bánh do hai ngựa kéo, rất thạnh hành ở Sàigòn ngày xưa.
2. Câu chuyện đã kể rõ trong bài "Ma Đề Thơ" in thành sách trong quyển "Tân liệu trai".
3. Nghĩa địa nầy đã gợi hứng cho tác giả viết truyện Ba Con Cáo (Ký thác) và ngày nay đã bị giải tỏa để làm phố Nguyễn Cư Trinh.
Đi trên vỉa hè phố Bùi Chu đến góc đường Bùi Chu - Bùi thị Xuân bạn bỗng nghe một cảm giác là lạ dưới chân. Vỉa hè đất thịt bằng phẳng bỗng gập ghềnh và làm cho tiếng giày của bạn vang lên.
Nhìn xuống, bạn mới nhận ra dấu vết của một mã vôi trám cả bề rộng khá lớn của vỉa hè.
Ty kiều lộ chính của đô thành phá ngôi mộ nầy, đã khổ sở trước sức kháng cự của chất ô dước nên thối chí không phá sát góc. Nhờ thế ta mới biết được rằng thành phố của ta xây cất trên một bãi tha ma minh mông.
Ở đâu cũng có mồ mả hết, đó là chỉ nói đến những ngôi mã vôi ô dước kiên cố, chớ nếu kể thêm mã đất thì chắc không một thước vuông thổ cư nào mà ở dưới không nghỉ yên một bộ xương khô.
Ở đâu cũng mã hết, nhứt là Ô Ma. Người ta nói Ô Ma tức là „Phía vũng lầy" (Aux mares) của tiếng Pháp.
Sao ta chôn xác người ở xóm vũng lầy? Thật là khó hiểu. Vì không cắt nghĩa trôi nên đồng bào miền Bắc đùa rằng Ô Ma tức là ngoại ô có nhiều ma, bằng cớ là mã mồ lệnh nghểnh ở đây.
Bạn nào có ờ Sài Gòn đều nhớ rằng thành ngả bảy, trường P. Ký, nhà thương Từ Dũ đều cất trên bãi tha ma đông hằng nghìn nấm mộ.
Mồ mã ở Sài Gòn thân mật quá chừng. Người ta sinh hoạt giữa mồ mã như quen biết với ma dữ lắm. Ở cổng xe lửa Mỹ, bên hông nhà thương Từ Dũ có hai ngôi mộ song hồn khá to. Trên mộ có cây mọc. Người ta treo võng dưới tàn cây và những trưa hè, người ta đồng đưa kẻo kẹt trông rất an nhàn. Ngộ nghĩnh nhất là tấm bảng hiệu "hớt tóc" cắm trên đó, cạnh chiếc võng. Khách hớt tóc cứ ra vào cái tiệm lộ thiên ấy mà không chút sợ sệt e dè.
Ma Sài Gòn hợp tác đắc lực với người. Trong chợ Cây Điệp, tại xóm vựa cũi có một ông đánh đề.
Ông ấy thua đậm đến cùng đường, nên một chiều kia ông ta ra quì trước nấm mộ đất cạnh nhà mà khấn vái. Lạ sao, đêm đó ông ta trúng to rồi tiếp tục trúng liên tiếp hằng tuần.
Ông ta đã cất nhà ngói hẳn hòi, sửa sang nấm mộ ấy và mãi đến ngày nay, sòng bạc đóng cửa đã lâu mà chiều nào ông ta cũng đem hương khói ra trước mồ để tạ lễ cả.
Ma không bỏ người, mà người cũng chẳng bạc nghĩa, cảm động thay !
Những nấm mồ đất hoang lạnh, lắm khi cũng gặp đại phúc. Thí dụ như một nấm mộ hoang kia ở Bàn Cờ. Mộ nầy được diễm phúc chùa Tam Tông Miếu cất chồng lên. Nó nằm ngay giữa sân trong của nhà chùa.
Thế là mộ đất được phủ lên một lớp xi măng và hưởng hương khói suốt ngày, từ cái thuở mà đại lộ Cao Thắng còn là một con đường to bằng hai bàn tay xòe, mãi cho đến ngày nay mà chùa to thêm và đẹp thêm.
***
Tôi đã chứng kiến cuộc dời mồ của Đại tướng Nguyễn Văn Học từ đường Cây Thị qua góc dinh hành chánh Gia Định và cứ lấy làm tiếc rằng tại sao người ta không bão tồn "Lục Lăng" như đã bảo tồn mộ của một vị Đại tướng kia.
Người Sài Gòn mình thường hay "thăng quan" bất kỳ ai. Mộ quan to họ dám gọi là lăng, thì sáu cái lăng ở ngõ hẻm Lục Lăng bên hông thành Ô Ma chắc là sáu nhân vật quan trọng hơn Đại tướng Nguyễn Văn Học nhiều lắm.
Ngày nay sáu cái "lăng" ấy không để lại một dấu vết nào cả, không một nhà bác học kịp nghiên cứu lối kiến trúc đồ sộ của nó và bao nhiêu bảo vật chôn dưới mồ, bảo vật nầy thế nào cũng phải có, vì dưới mộ đại tướng Nguxễn Văn Học đã có kia mà.
Mộ Lái Gẩm ở góc phố Nguyễn
***
Cuộc đập phá ngôi mộ ô dước kiên cố cuối cùng có lẽ là công tác quật mồ lúc mở con đường Vĩnh Viễn.
Thấy dân phu của ty lộ chính hì hục không ai không tự hỏi tại sao các kỹ sư ta không phân chất mũ ô dước để rồi nhái theo thiên nhiên mà chế hợp chất giống dược. Hợp chất nầy sẽ là một thứ xi măng siêu phẩm được hoan nghênh trên thị trường quốc tế và rủ về nước không biết bao nhiêu là ngoại tệ cần thiết cho nền kinh tế của ta.
°
Thành Phiên An ngày xưa rất bé nhỏ, nhưng sao mồ mã của dân thành phố ấy lại chiếm hết đất Sài Gòn ngày nay ? Đó là vì mã ấy gần sanh phần của trên mười thế hệ người. Người Việt ta đến Sài Gòn đã trên ba trăm năm rồi, bạn nhớ chớ ?
Ba trăm năm họ đã cần cù, đau khổ, vui sướng, khóc cười để tạo nên Sài Gòn của bạn ngày nay.
"Này ai ơi ! Thử trèo bức tường đổ, trông quãng đồng xa, mã con mã lớn, chỗ năm chỗ ba chẳng quan thời dân, chẳng trẻ thời già, trước cũng người cả bây giờ đã ma ! Nào tiền, nào của, nào cửa, nào nhà, nào con, nào vợ, nào lợn, nào gà, nào câu đối đỏ, nào mành mành hoa, nào đâu đâu cả mà nay chỉ thấy sương mù nắng rãi với mưa sa !"
Đoạn văn biền ngẫu trên đây là của Tản Đà. Tôi xin mượn để ngậm ngùi thương những ngôi mã cũ bên đường và nhất là ngậm ngùi thương trước những ông ở nhà lầu, đi xe hơi, có bốn cô vợ bé ngày nay.
Năm 1999, các ông cùng sẽ nằm ở xó nào trong đô thành, để cho con cháu chúng ta có dịp mà than thở.
(Nhân Loại, 1957)
Đất dữ hóa lành, giải tỏa điểm nóng
Khi khu vực nghĩa trang được giải tỏa, ông Nguyễn Văn Ngọc (nguyên Chủ tịch UBND phường 8, quận 11) đã tham gia vào công tác này từ đầu có chia sẻ:
Ông Ngọc nhớ lại: “Nhà tôi ngay sát rìa nghĩa trang chứ đâu, muốn đi ngang về tắt phải qua nghĩa trang là gần nhất. Lúc mới giải phóng, nói giao thương cách trở ngay khu cửa ngõ này không ai tin, nhưng đó là sự thật.
Hồi đó, muốn vô khu Lãnh Binh Thăng, phải đi lòng vòng qua đường Minh Phụng, Lê Đại Hành, Bình Thới mới tới nơi. Đường sá lóm thóm bằng đất không. Muốn nhanh cứ vô khu nghĩa trang, lòng vòng rồi cũng có đường ra. Mà thiệt tình, vô đây sợ lắm”.
Theo người dân sống lâu năm tại đây, vào đầu những năm 1980, lãnh đạo TP.HCM đã có kế hoạch giải tỏa khu nghĩa trang và lập khu dân cư mới để sạch hóa địa bàn. Tuy nhiên, lãnh đạo quận 11 không đủ khả năng thực hiện và đã từ chối. Về sau, các cơ quan chức năng từ địa phương, Công an TP, rồi Sở Giáo dục - Đào tạo... được giao nhiệm vụ giải tỏa khu vực nghĩa trang và đưa dân cư vào sinh sống.
Năm 1985, chính quyền thành phố và quận đã tiến hành san bằng khu nghĩa trang này, nhưng quản lý vẫn là vấn đề căng thẳng. Trong 5 năm từ 1983 đến 1988, khu vực này trở thành nơi tập trung của tệ nạn, bao gồm đánh nhau, cướp giật, ma túy và mại dâm. Các cơ quan chức năng đã thực hiện nhiều đợt ra quân để "sạch" môi trường sống, nhưng vẫn không đủ hiệu quả. Tình hình quản lý địa bàn vào thời điểm đó rất căng thẳng.
Sau khi nhận được thông tin về tình trạng phức tạp tại khu Nhị Tỳ Quảng Đông, chính quyền thành phố đã có chỉ đạo quyết liệt để "dọn dẹp" khu nghĩa trang. Năm 1988, khu vực đã được san lấp và được sử dụng cho trồng rau, đào ao nuôi cá và kinh doanh.
Để tránh tái diễn tệ nạn, các đơn vị đã được đưa vào khu vực giải tỏa để giữ đất. Công an TP đã xây dựng chung cư Bình Thới và các khu dân cư bắt đầu hình thành. Khu phố đã phát triển với hơn 15.000 dân sinh sống trên mảnh đất từng là khu nghĩa trang.
Nhìn chung, khu Nhị Tỳ Quảng Đông trước đây là khu nghĩa trang với nhiều tệ nạn trộm cắp, ma túy và mại dâm, gây ô nhiễm môi trường. Nhưng sau khi được giải tỏa, khu vực đã trở thành một địa điểm đáng sống.
Điển hình như các dự án như chung cư Bình Thới, khu dân cư hiện đại, hệ thống giao thông tiện lợi, các tòa nhà văn phòng cho thuê, trường học, bệnh viện và trung tâm y tế đạt chuẩn. Sự thay đổi này đã giúp quận 11 chuyển dịch kinh tế từ sản xuất công nghiệp sang phát triển thương mại - dịch vụ. Đồng thời, đưa quận 11 phát triển vượt bậc, xứng tầm vị trí, vai trò của quận.
Qua những thông tin ở trên, hy vọng bài viết giúp bạn giải đáp được thắc mắc nhị tỳ là gì, hui nhị tỳ là gì. Nếu bạn có thêm bất kỳ câu hỏi nào liên quan đến vấn đề này, đừng ngần ngại để lại bình luận dưới đây, chúng tôi sẽ cố gắng trả lời sớm nhất cho bạn.
Nguồn: Invert.vn
Gửi bình luận của bạn
(*) yêu cầu nhập
