Từ lam trong cơm lam là gì? Cách làm cơm lam chuẩn vị Đông Bắc

Từ lâu, cơm lam là một món ăn nổi tiếng khi du lịch lên những vùng cao như Tây Bắc, Tây Nguyên,...Vậy cơm lam gì? Từ lam trong cơm lam là gì? Hãy cùng INVERT giải đáp thắc mắc thông qua bài viết sau.

Cơm lam là gì? "Lam" trong cơm lam là gì?

Cơm lam là một loại cơm được chế biến từ gạo (thường là gạo nếp) cùng với một số nguyên liệu khác cho vào ống tre, giang hay nứa, trước khi được nướng chín trên lửa. Đây là món ăn đặc trưng của nhiều dân tộc ở Tây Bắc, Đông Bắc Việt Nam, Tây Nguyên nhất là dân tộc Mường. Đặc biệt, món ăn này cũng được ưa chuộng ở một số nước láng giềng như Lào, Thái Lan, Campuchia, Myanmar và Trung Quốc.

Từ "lam" trong cơm lam là một động từ trong tiếng Kinh có nghĩa "nướng" và là cách nói phổ biến của đồng bào Thái. Cách chế biến món ăn này rất nhanh chóng và dễ dàng, đồng thời mang lại hương vị thơm ngon đặc trưng, do đó được duy trì và phát triển cho đến ngày nay.

Cơm lam có nhiều tên gọi khác nhau tại các quốc gia khác nhau. Tại Campuchia, cơm lam được gọi là Kralan trong khi ở Thái Lan và Lào, món ăn này được gọi là Khao lam. Trong tiếng Trung, cơm lam được gọi là trúc đỗng phạn, còn ở Indonesia và Malaysia, món ăn tương tự được gọi là Lemang.

Nguồn gốc của món cơm lam dân dã

Theo lời kể của các cụ già xưa, người dân các dân tộc thiểu số ngày xưa sống chủ yếu trong rừng và trên các đỉnh núi cao. Cuộc sống của họ du canh du cư theo mùa vụ, không nơi nào ở được đến hai mùa nương dây. Do địa hình độ dốc cao, sau khi canh tác và thu hoạch một mùa, vùng đất trở nên khó trồng và không còn màu mỡ như trước. Chính vì thế, họ không thể canh tác thêm một mùa nữa nếu muốn bảo vệ đất đai.

Cuộc sống của người dân rất khó khăn và thiếu thốn đủ thứ, từ việc làm nhà cửa cho đến đồ dùng trong nhà như xoong, nồi, bát... Do đó, họ đã nghĩ ra nhiều cách nấu ăn trong hoàn cảnh thiếu vật dụng. Sau khi thu hoạch hạt thóc và đâm chày thành hạt gạo, họ đã sử dụng các nguyên liệu có sẵn như gỗ, cây nứa và cây mét để tạo ra các công cụ nấu ăn.

Điển hình như việc sử dụng ống nứa để nấu cơm mà không cần đến xoong hay nồi. Cách làm rất đơn giản là ngâm gạo và nước trong ống nứa, rồi nướng trên đống lửa. Kế đến chỉ cần ngửi hoặc dùng ngón tay kiểm tra độ mềm để biết khi nào cơm đã chín. Sau đó, tiến hành bóc vỏ nứa đi là có thể ăn được cơm. Đây cũng chính là nguồn gốc ra đời của món cơm lam.

Ngoài ra, món cơm lam không chỉ được duy trì bởi đồng bào Thái mà còn xuất hiện nhiều trong thời kỳ chinh chiến. Theo tác giả Đào Duy Từ trong cuốn “Hổ trướng khu cơ”, binh lính thường nấu cơm bằng cách nướng trong ống tre khi hành quân. Theo đó, cơm được đựng trong ống tre, thêm chút nước rồi đậy chặt nút là có thể nướng được, ngay cả khi ngồi trên lưng ngựa với một bó đuốc.

Cách làm món cơm lam chuẩn vị Đông Bắc

Cơm lam là món ăn đặc sản bắt nguồn từ đồng bào miền núi với những nguyên liệu đơn giản. Cách làm như sau: 

1. Chọn nguyên liệu

Để làm món cơm lam, cần chọn ống tre và nứa tươi, không quá non hay già. Sau đó, chặt từng khúc theo từng đốt tre để tạo thành ống cơm lam.

Việc chọn gạo nếp cũng rất quan trọng vì độ dẻo và hương vị của cơm sẽ phụ thuộc vào loại gạo được chọn. Để có cơm lam ngon, cần chọn gạo nếp mới gặt, hạt to, mẩy, trắng và thơm.

Sau một ngày làm vất vả, một ngụm nước trong suối được tích tụ trong ống tre, tươi mát, ngọt ngào như món quà của thiên nhiên dành tặng cho những người lao động. Chính vì thế, nước nấu cơm tốt nhất là nước từ thân cây tre, nứa. Mặc dù có thể dùng nước từ suối, nhưng hương vị sẽ không thể so sánh được.

2. Làm cơm lam truyền thống

Để làm cơm lam, trước hết bạn cần làm sạch gạo nếp và ngâm trong nước từ 4-6 tiếng để hạt gạo mềm. Sau đó, rửa sạch và để ráo. Gừng cạo vỏ, rửa sạch, giã nhuyễn rồi trộn đều với gạo. 

Ngoài ra, lá chuối và tre (dài tầm 30cm) cũng cần được rửa sạch và chuẩn bị sẵn để dùng. Lá chuối được cắt thành từng miếng nhỏ hoặc miếng vuông, trong khi tre được chặt và rửa sạch trước khi sử dụng.

Sau khi ngâm gạo nếp đã nở mềm, trộn với gừng giã nhuyễn, đem nhồi vào ống tre đã được bọc kín bằng lá chuối và đổ nước dừa tươi vào ngập ống. Kế đến bịt kín đầu ống tre bằng lá chuối, hoặc bịt kín cả ống để tránh nước tràn ra ngoài.

Tiếp đó, bạn hãy đốt cháy rơm hoặc than củi đã chuẩn bị, rồi cho các ống tre vào nướng cho đến khi cơm chín. Trong quá trình nướng, cần xoay thường xuyên các ống tre để cơm được chín đều và tránh bị cháy đen. 

Đặc biệt, khi thấy có hơi nước bốc lên và ngửi thấy mùi thơm của cơm, cơm lam đã chín. Sau đó, bạn lấy các ống tre ra để nguội và sử dụng dao tách để bỏ phần vỏ bên ngoài, chỉ giữ lại một lớp lạt giang mỏng bên trong để khi ăn mới bóc phần vỏ đó đi.

Kế đến, bạn làm muốn vừng bằng cách nhặt hạt đậu phộng sạch, rồi rang chín và loại bỏ phần vỏ. Tiếp theo, rang mè và trộn đều với muối tinh để tạo hương vị muối vừng. Sau đó, cho đậu phộng đã rang vào cùng với hỗn hợp muối vừng và giã nhuyễn đến mức phù hợp. Bạn có thể tùy ý điều chỉnh độ nhuyễn của hỗn hợp này.

Khi thưởng thức món cơm lam Tây Bắc, bạn có thể dùng dao chặt nhỏ ống tre và tách phần cơm bên trong để chấm cùng chén muối vừng thơm ngon. Món ăn này có hương vị lừng của gạo, hạt cơm ngọt, dẻo bùi kết hợp với muối vừng mặn mặn đơn giản nhưng cực kì ngon miệng. Ngoài ra, bạn cũng có thể thưởng thức món cơm lam với các món nướng như gà hay thịt heo, đều vô cùng hấp dẫn và ngon miệng.

Nếu muốn ăn ngay, bạn chỉ cần tách lớp ống nứa ở bên ngoài ra. Tuy nhiên, nếu muốn để lâu, người ta sẽ bỏ lớp nứa cháy bên ngoài và giữ lại lớp vỏ màu trắng bọc cơm. Bằng cách này, cơm bên trong có thể lưu trữ được vài ngày mà không lo bị thiu.

3. Khao Lam của người Thái

Món cơm lam của người Thái, còn được gọi là Khao Lam, có hương vị độc đáo và cách nấu đặc biệt khác với người Việt. Người Thái sẽ trộn gạo nếp với nước cốt dừa, đậu đỏ hoặc đậu đen, đường và muối, trước khi đổ vào ống tre hoặc cuộn bằng lá cẩm để tạo màu tím đẹp mắt cho món ăn.

Cách làm cơm lam của người Thái cũng rất đặc biệt và có nhiều phiên bản khác nhau. Một trong những loại cơm lam nổi tiếng nhất là cơm lam sầu riêng, được làm từ gạo nếp, đường và sầu riêng; tạo ra hương vị đặc trưng, béo ngậy. Sau khi cơm chín, lớp vỏ cháy bên ngoài sẽ được lột ra và thưởng thức với nước chấm kiểu Thái, gọi là nam phrik; làm tăng hương vị cho món ăn này.

4. Gà nướng cơm lam Tây Nguyên

Cơm lam thường ăn kèm với muối vừng, nhưng muối riềng lại được coi là ngon nhất. Vị mặn cay của muối riềng kết hợp với hương thơm ngọt của cơm tạo thành một món ăn vừa ngon vừa tinh tế. Bên cạnh đó, với những người thích ăn thịt, cơm lam có thể kết hợp với thịt heo quay hoặc gà nướng, ví dụ như món gà nướng cơm lam của người Tây Nguyên.

Món gà nướng cơm lam là một trong những món ăn nổi tiếng của người dân vùng rừng núi Tây Nguyên. Món ăn này bắt nguồn từ người dân tộc Ê Đê ở Buôn Đôn, Đắk Lắk và đã trở thành phổ biến rộng rãi ở địa phương này. 

Để có món ăn ngon, chú gà phải là gà chạy bộ để có thịt săn chắc và ít mỡ. Trong quá trình nướng, gà cần được trở đều tay và đun trên lửa đều để đảm bảo thịt chín đều. Khi thịt gà thơm lừng, ống cơm đã chín mềm sẵn sàng để phục vụ thực khách.

Đối với người dân Tây Nguyên, cơm lam không bị chẻ bỏ lớp ngoài, mà được giữ nguyên trên ống tre. Khi ăn, bạn sẽ tự tách vỏ tre để thưởng thức hương vị thơm ngon của gạo nếp. Muối vừng và muối lá é là hai gia vị không thể thiếu khi thưởng thức món gà nướng cơm lam. 

Ngoài ra, món ăn này còn được phục vụ nguyên con, cho phép bạn tự tay xé và thưởng thức thịt gà săn chắc, thơm ngon và ngọt lịm, với mùi mật ong nước thơm lừng. Một miếng gà cùng với một chút muối, bạn sẽ cảm nhận được sự phong phú và tinh tế của ẩm thực Tây Nguyên.

Top những quán cơm lam Sapa ngon không thể bỏ lỡ

1. Cơm lam ngon tại bản Cát Cát

Bạn không nên bỏ qua cơ hội thưởng thức cơm lam ngon tuyệt tại bản Cát Cát khi đến với Lào Cai. Tại đây có nhiều quầy bán cơm lam để bạn lựa chọn, và cảm giác ăn cơm nóng hổi giữa thiên nhiên se lạnh sẽ khiến trải nghiệm của bạn trở nên đặc biệt hơn. Nếu muốn tăng thêm sự thú vị, bạn có thể thuê trang phục truyền thống của dân tộc H'Mông và tham gia vào quá trình nấu cơm lam cùng người dân địa phương.

2. Cơm lam nổi tiếng tại Red Dao

Nếu bạn đến Sapa, đừng quên ghé thưởng thức món cơm lam ngon tuyệt tại nhà hàng Red Dao. Với đầu bếp từng đoạt giải á quân Chiếc Thìa Vàng 2014, đây là điểm đến được đánh giá cao nhờ vị cơm nếp dẻo truyền thống, kết hợp thịt và hành khô, tạo nên một hương vị độc đáo và hấp dẫn.

3. Cơm lam ngon quán Cầu Mây

Quán Cầu Mây nổi tiếng với những phần cơm lam bắt mắt và đậm đà hương vị. Cơm lam được làm thành những ống tròn to, nướng trên lửa để lớp vỏ bên ngoài giòn tan, sau đó được trình bày đẹp mắt trên lá chuối. Với vị thơm ngon của gạo nếp kết hợp cùng muối mè, món ăn này sẽ chinh phục được mọi thực khách khó tính.

4. Cơm lam quán Hoa Phượng

Quán Hoa Phượng không chỉ đơn thuần là nơi bán cơm lam truyền thống, mà còn đặc biệt ở cách nướng cuộn cơm. Với lửa nhỏ liu riu, lớp vỏ cơm sẽ được nướng vàng giòn tạo nên hương vị đặc trưng. Thực khách sẽ thưởng thức được vị giòn bên ngoài và vị ngọt dẻo của nếp bên trong khi cắn vào cuộn cơm.

5. Cơm lam quán A Quỳnh

Quán A Quỳnh là một địa điểm tuyệt vời để thưởng thức cơm lam chuẩn vị Lào Cai. Các ống cơm lam được nướng vàng đẹp mắt sau đó tách ra khỏi ống tre. Ngoài cơm lam, quán còn nổi tiếng với món thắng cố - một đặc sản của người H'Mông được nấu cùng với nhiều loại thảo mộc tốt cho sức khỏe như hoa hồi, quế chi, mắc khén, lá thắng cố,...

6. Cơm lam nhà hàng Hải Lâm

Tại nhà hàng Hải Lâm, bạn sẽ được thưởng thức những ống cơm lam không những ngon mà còn đẹp mắt với màu tím óng ả. Đặc biệt, đây còn là địa điểm lý tưởng cho những ai muốn có những bức hình độc đáo với màu tím nổi bật của món ăn này.

7. Cơm lam ngon The Hill Station Signature Restaurant

The Hill Station Signature Restaurant là một địa điểm sang trọng với không gian cổ điển, ánh đèn vàng và tiếng nhạc du dương. Nơi đây cũng có thể là điểm hẹn lãng mạn cho những cặp đôi yêu thích cơm lam, đặc sản Lào Cai đầy hấp dẫn trên đường phố.

8. Cơm lam khu ẩm thực quốc lộ 4D

Nếu bạn muốn tìm kiếm địa điểm ẩm thực đa dạng và giá cả hợp lý ở Tây Bắc, khu chợ đường Phùng Hưng là một lựa chọn đáng xem xét. Nơi đây nổi tiếng với những món ăn đậm chất vùng cao, trong đó có cơm lam được chế biến trực tiếp, hấp dẫn người thưởng thức bởi vị thơm ngon đặc trưng cùng các xiên que nướng đầy màu sắc.

9. Cơm lam khu đồ nướng Sapa

Khu chợ này được gọi là "Chợ đồ nướng", nơi chuyên phục vụ các món nướng hấp dẫn. Mặc dù vậy, món cơm lam vẫn được nhiều người yêu thích khi ghé qua đây bởi sự kết hợp hài hòa giữa ống cơm dẻo và các loại thịt xiên nướng. Tất cả tạo nên một trải nghiệm ẩm thực đầy tuyệt vời và đem đến sự ấm áp trong tiết trời lạnh giá.

10. Cơm lam khu ẩm thực Chợ Mới

Khu Chợ Mới là địa điểm không thể bỏ qua với những ai yêu thích đặc sản Sapa. Tại đây, bạn sẽ được thưởng thức những ống cơm lam thơm ngon với mùi muối mè đặc trưng. Điều đặc biệt là bạn còn có thể tìm thấy nhiều món ăn khác như lẩu nướng, trái cây vùng cao và thỏa thích lựa chọn với giá cả hợp lý. Ngoài ra, bạn còn có thể tản bộ xung quanh các quầy hàng để chiêm ngưỡng và mua sắm các loại đặc sản độc đáo.

Qua những thông tin ở trên, hy vọng bài viết giúp bạn giải đáp được thắc mắc cơm lam là gì, "lam" trong cơm lam là gì. Đồng thời, biết được cách làm món cơm lam ngon tại nhà và những địa điểm cơm lam ngon, nổi tiếng khi du lịchh đến Sapa.