Nội dung & Cảm nhận bài thơ "Mẹ ốm" lớp 4 của Trần Đăng Khoa

Trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ, Trần Đăng Khoa đã trở thành một biểu tượng về thơ ca ngay từ khi còn là học sinh lớp ba. Những bài thơ của ông không chỉ đơn giản, trong sáng, mà còn chứa đựng sự yêu thương sâu sắc dành cho con người và quê hương đất nước. Chính vì thế, hãy cùng INVERT phân tích bài thơ “Mẹ ốm” của Trần Đăng Khoa để thấy hết những giá trị đặc sắc ngay trong bài viết sau.

Nội dung bài thơ “Mẹ ốm” của Trần Đăng Khoa

Ý nghĩa bài thơ “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa

Bài thơ "Mẹ ốm" của Trần Đăng Khoa chứa đựng một ý nghĩa tình cảm sâu sắc và đầy đủ cảm xúc, thể hiện lòng yêu thương và sự hiếu thảo của một bạn nhỏ đối với người mẹ của mình. Bài thơ này cũng gợi lên tâm trạng lo lắng và tình cảm biết ơn của người con khi thấy mẹ mình đau ốm.

Ngoài ra, từng câu chữ trong bài thơ đều thể hiện sự nhạy cảm và sự chân thành của tác giả. Những dòng thơ trong sáng và đơn giản mang đến một hình ảnh chân thực về tình cảm gia đình và tình mẫu tử. Bài thơ của Trần Đăng Khoa như một tấm gương, gợi lên sự đồng cảm và tình yêu thương của không biết bao nhiêu em nhỏ Việt Nam đối với người mẹ của mình.

Hình ảnh bài thơ “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa

Bài học thơ “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa

1. Cảm nhận bài thơ “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa

Đề bài: Phân tích bài thơ Mẹ ốm của Trần Đăng Khoa là một bài thơ nói về tình cảm của một người con dành cho mẹ mình. Trong lúc mẹ đang ốm. Bài thơ được tác giả viết bằng những ngôn ngữ giàu hình ảnh, giản dị của một em bé, nhưng chứa đầy những tình cảm của tác giả.

Dưới đây là bài cảm nhận bài thơ “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa:

Mở đầu bài thơ, tác giả đã miêu tả cảnh mẹ ốm bằng hình ảnh so sánh:

Thường ngày mẹ hay ăn trầu, đôi má lúc nào cũng đỏ hồng lên. Thế mà hôm nay mọi cảnh vật trong nhà thật buồn bã.  Lá trầu cũng như lặng đi và héo khô trong cơi trầu. Những lúc rỗi rãi mẹ thường ngâm nga Truyện Kiều, giờ mẹ bị ốm nên “Truyện Kiều gấp lại trên đầu...”.

Ở hai câu tiếp theo, tác giả lại gởi tả những ngày mẹ không ốm mẹ sẽ tem trầu, không để trầu khô. Và mẹ còn kể chuyện Truyện Kiều cho bé nghe. Hôm nay mẹ ốm nên mẹ gấp để Truyện Kiều lại.

Đó là những suy nghĩ của một em bé rất hồn nhiên vô tư. Trong tiềm thức của em bây giờ đó là không được nghe mẹ kể chuyện thôi. 

Ở khổ thơ tiếp theo đó là em bé suỹ nghĩ nghĩ về những ngày tháng mẹ cực khổ. Mẹ không khoảng thời gia, dù nắng hay mua mẹ vẫn làm, mẹ không màng đến thời gian dù cho trời tối.

Cậu bé đã ý thức sâu sắc đến thế về những chịu đựng, hy sinh trời bể của người mẹ thật đã khiến cho không chỉ người mẹ, mà ngay cả người đọc chúng ta cũng không giấu nổi cảm động.

Mẹ vốn là người lam làm tần tảo. Khi mẹ ốm thì “Ruộng vườn vắng mẹ cuốc cày sớm trưa”. Cả cuộc đời mẹ vất vả gian nan nay bị ốm, tác giả đã cảm nhận được và thể hiện qua hình ảnh:

Tác giả - một em thiếu niên 10 tuổi đã liên tưởng từ hình ảnh “nắng mưa” mà thấy được sự vất vả, những thăng trầm của cuộc sống mà người mẹ đã phải trải qua. Vì vậy mà tác giả như hiểu được người mẹ đang phải chịu sự “đau buốt, nóng ran” khi bị ốm.

Rồi tình làng nghĩa xóm, sự quan tâm của mọi người tới mẹ cũng được nhà thơ thể hiện rất mộc mạc, giản dị mà thắm đượm tình người:

Điều đó chứng tỏ rằng, hàng ngày mẹ sống tốt với mọi người nên khi mẹ ốm mọi người quý mến và thương cảm tới mẹ. Còn nhà thơ - em bé thiếu niên Trần Đăng Khoa bấy giờ đã thấu hiểu nỗi vất vả cực nhọc của mẹ trong cuộc sống lam lũ mà em đã từng chứng kiến và cảm nhận được:

“Cả đời đi gió đi sương” là hình ảnh ẩn dụ diễn tả sự vất vả, gian khổ của người mẹ.

Trong cuộc sống lao động cực nhọc, mẹ đã từng trải qua và vượt lên tất cả để vì cuộc sống và vì tương lai tốt đẹp của các con. Khoa còn hiểu được qua thành ngữ “đi gió đi sương” là nói lên được sự vất vả gian khổ, lao động trong những điều kiện thời tiết khắc nghiệt, sớm tối lặn lội. Cảm nhận được như vậy, chứng tỏ tác giả rất yêu thương mẹ, muốn làm tất cả những gì để mẹ vui lòng mà chóng khỏi ốm:

Khoa còn làm được cả những việc vượt ngoài khả năng mà trước đây bản thân chưa làm được: “Một mình con sắm cả ba vai chèo” - một em thiếu niên thật là ngoan ngoãn, có thể lúc trước còn nhõng nhẽo, hay vòi vĩnh mẹ nhưng bây giờ mẹ ốm đã biết thể hiện sự hiếu thảo của mình qua sự chăm sóc mẹ. Nhìn những nếp nhăn hằn trên khuôn mặt của mẹ, Khoa rất cảm động và thấy vô cùng biết ơn mẹ:

Vì vậy mà trong lòng của nhà thơ lúc nào cũng ước:

Thật cảm động biết bao trước tình cảm đẹp đẽ của một người con - một cậu bé chưa đầy 10 tuổi trước cảnh “Mẹ ốm”. Bài thơ còn hay ở câu kết mà tác giả đã nói hộ chúng ta về lòng biết ơn vô hạn của những đứa con với các bà mẹ:

Phải chăng đó cũng là tình cảm của mỗi chúng ta khi nghĩ về mẹ: Con yêu mẹ nhất trên đời, con yêu mẹ như yêu đất nước và mẹ chính là Tổ quốc của riêng con!

2. Soạn bài tập đọc "Mẹ ốm" lớp 4

Câu 1: Em hiểu những câu thơ sau muốn nói điều gì?

Trả lời: Bốn câu thơ trong bài văn mang lại những hình ảnh quen thuộc và gần gũi mà tác giả thường nhìn thấy hàng ngày. Đó là cảnh cơi trầu, truyện Kiều và cảnh sắc ruộng vườn. Tuy nhiên, hôm nay, những hình ảnh này trông khác đi, như thiếu đi sự chăm sóc và quan tâm từ ai đó.

Nguyên nhân là do mẹ bị ốm. Mẹ không thể ăn trầu nên lá trầu đã khô trong cái cơi. Cuốn Truyện Kiều, mẹ thường đọc hàng ngày, giờ đã được gấp lại đặt trên đầu giường. Và ruộng vườn đã trống rỗng, không ai chăm sóc từ sáng đến tối vì mẹ bị ốm.

Câu 2: Sự quan tâm chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ được thể hiện qua những câu thơ nào?

Trả lời: Sự quan tâm, chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ, được thể hiện qua những câu thơ:

Đây là sự quan tâm và chăm sóc đặc biệt của xóm làng đối với mẹ của tác giả. Những câu thơ này là cách tác giả khoe với mẹ về những người hàng xóm và anh bác sĩ. Đồng thời, thể hiện sự vui mừng và hạnh phúc khi mẹ được nhận được sự quan tâm ân cần từ mọi người xung quanh.

Câu 3: Những chi tiết nào trong bài thơ bộc lộ tình yêu thương sâu sắc của bạn nhỏ đối với mẹ ?

Trả lời: Trong bài thơ, tình cảm của tác giả đối với mẹ được thể hiện một cách sâu sắc và chân thành. Tác giả thể hiện sự xót thương và lo lắng khi mẹ bị ốm qua những câu thơ như:

Tác giả cũng mong muốn mẹ mau khỏi bệnh và trở lại sức khỏe tốt, như thể hiện qua câu thơ:

Tác giả muốn làm mọi thứ để làm mẹ vui hơn và xua tan mệt mỏi của bệnh. Người con tin rằng, sự vui vẻ của mẹ sẽ giúp mẹ nhanh chóng hồi phục. Điều này được thể hiện qua câu thơ:

Tác giả coi mẹ như tất cả, mẹ là quê hương thân thương của con. Một tình cảm sâu sắc và vô điều kiện được thể hiện qua các câu thơ trong bài.

Giáo án bài thơ “Mẹ ốm” Trần Đăng Khoa

1. Mục tiêu

Đọc thành tiếng: Để đọc bài thơ một cách chính xác, chúng ta cần đọc đúng các từ và âm tiết khó hoặc dễ lẫn do ảnh hưởng của phương ngữ.

• Phía bắc (PB): lá trầu, khép lỏng, nóng ran, cho trứng, ...
• Phía nam (PN): giữa cơi trầu, trời đổ mưa, kể diễn kịch, khổ đủ điều, ...

Đồng thời, cần đọc trôi chảy và ngắt hơi đúng sau các dấu câu, giữa các cụm từ. Đặc biệt, cần nhấn giọng ở các từ ngữ gợi tả và gợi cảm.

Đọc bài thơ với diễn cảm và giọng nhẹ nhàng để thể hiện tình cảm yêu thương sâu sắc của người con đối với mẹ.

Đọc – Hiểu:

Hiểu các từ ngữ khó trong bài: Giải thích ý nghĩa

• "khô giữa cơi trầu" có nghĩa là lá trầu bị khô trong nơi để trầu.
• "Truyện Kiều" là một tác phẩm văn học nổi tiếng của Nguyễn Du.
• "y sĩ" đề cập đến bác sĩ.
• "lặn trong đời mẹ" có nghĩa là chịu đựng trong cuộc sống khó khăn của mẹ.

Hiểu nội dung bài thơ: Nhận thức về tình cảm yêu thương sâu sắc, lòng hiếu thảo và lòng biết ơn của bạn nhỏ đối với người mẹ.

Học thuộc lòng bài thơ

2. Đồ dùng dạy học

Để tạo ra một phần mô tả hấp dẫn hơn về bài tập đọc trang 9 trong sách giáo trình (SGK), cô giáo có thể cải tiến các câu như sau:

• Mở ra trang 9 trong sách giáo trình và phóng to tranh minh hoạ để có cái nhìn rõ nét (phóng to nếu có điều kiện).
• Trên bảng phụ đã được chuẩn bị sẵn có kích thước khổ giấy là 4x5, để giúp tạo điều kiện tốt hơn cho việc viết và vẽ.
• Thực hiện bài tập đọc trang 9 với tập thơ Góc sân và khoảng trời của tác giả Trần Đăng Khoa.

Việc sử dụng các từ ngữ mô tả chi tiết hơn sẽ giúp cung cấp thông tin rõ ràng và hấp dẫn hơn cho người đọc.

3. Hoạt động trên lớp

Kiểm tra bài cũ:

Chọn ngẫu nhiên 3 học sinh để lên bảng và yêu cầu mỗi học sinh đọc một đoạn trong bài "Dế Mèn bênh vực kẻ yếu".

Đặt câu hỏi cho học sinh trả lời về nội dung của đoạn vừa đọc:

• HS1: Hãy nêu ý nghĩa chung của bài đọc?
• HS2: Tìm những chi tiết cho thấy chị Nhà Trò là một người yếu đuối?
• HS3: Những lời nói và cử chỉ nào thể hiện tấm lòng nghĩa hiệp của Dế Mèn?

Tiến hành nhận xét và đánh giá điểm cho từng học sinh.

Bài mới:

a) Giới thiệu bài:

• Treo tranh minh họa bài tập đọc và hỏi học sinh về nội dung của tranh.
• Tran sẽ thể hiện cảnh một người mẹ đang ốm, tạo nên một tình cảm sâu sắc giữa mọi người.
• Bài thơ "Mẹ ốm" của Trần Đăng Khoa giúp các em hiểu thêm về tình cảm đặc biệt giữa con và mẹ, cũng như tình cảm giữa hàng xóm láng giềng.
• Giáo viên ghi tên bài lên bảng.

b) Hướng dẫn luyện đọc và tìm hiểu bài

* Luyện đọc:

• Yêu cầu học sinh mở sách giáo khoa trang 9 và lần lượt đọc bài trước lớp.
• Giáo viên kết hợp sửa lỗi và giúp học sinh cải thiện phát âm, ngắt giọng.
• Gọi hai học sinh khác nhau đọc lại các câu sau, chú ý đến cách ngắt nhịp:

Yêu cầu học sinh tìm hiểu nghĩa của các từ mới được giới thiệu trong phần chú giải.

Giáo viên đọc mẫu lần 1, chú ý đến cách đọc toàn bài với giọng nhẹ nhàng, truyền đạt tình cảm.

• Khổ 1, 2: đọc với giọng trầm buồn.
• Khổ 3: đọc với giọng lo lắng.
• Khổ 4, 5: đọc với giọng vui vẻ.
• Khổ 6, 7: đọc với giọng thiết tha.

Nhấn giọng ở những từ như: khô, gấp lại, lặn trong đời mẹ, ngọt ngào, lần giường, ngâm thơ, kể chuyện, diễn kịch, múa ca, cả ba,...

* Tìm hiểu bài:

• Bài thơ cho chúng ta biết về điều gì?
• Nhân vật chính trong bài là nhà thơ Trần Đăng Khoa khi còn nhỏ. Trong lúc mẹ ốm, chú Khoa đã làm gì để thể hiện tình cảm đối với mẹ? Chúng ta hãy cùng tìm hiểu.
• Yêu cầu học sinh đọc thầm hai khổ thơ đầu và trả lời câu hỏi: "Bạn hiểu ý nghĩa của những câu thơ sau là gì?"

Hãy tưởng tượng khi mẹ không ốm, lá trầu, Truyện Kiều, ruộng vườn sẽ như thế nào?

Giảng bài: Những câu thơ: "Lá trầu... sớm trưa" mang đến hình ảnh khác thường về lá trầu, Truyện Kiều, ruộng vườn, và cánh màn khi mẹ ốm. Lá trầu thông thường luôn xanh tươi nhưng giờ đang khô vì mẹ ốm không thể ăn. Khi mẹ khỏe, chú thường đọc Truyện Kiều, nhưng bây giờ những trang sách đã được gấp lại và việc đồng áng đã không còn ai chăm sóc. Cánh màn đóng lại suốt cả ngày làm cho mọi thứ trở nên buồn hơn khi mẹ ốm.

Hỏi học sinh về ý nghĩa của cụm từ "lặn trong đời mẹ".

• "Lặn trong đời mẹ" có nghĩa là những công việc đồng áng qua ngày tháng đã gắn bó với mẹ và giờ đây đã làm mẹ ốm.
• Yêu cầu học sinh đọc thầm khổ 3 và trả lời câu hỏi: "Bài thơ thể hiện sự quan tâm chăm sóc của xóm làng đối với mẹ của bạn nhỏ qua những câu thơ nào?"
• Những hành động đó giúp em hiểu điều gì?
• Tình cảm của hàng xóm đối với mẹ là rất sâu sắc. Vậy còn tình cảm của bạn nhỏ đối với mẹ thì sao? Hãy đọc thầm các đoạn còn lại và trả lời câu hỏi:
• "Các câu thơ nào trong bài thơ thể hiện tình yêu thương sâu sắc của bạn nhỏ dành cho mẹ? Vì sao em cảm nhận được điều đó?"
• Sau mỗi ý kiến của học sinh, giáo viên có thể nhận xét ý kiến của họ để đầy đủ hơn.
• Vậy bài thơ muốn truyền đạt điều gì cho học sinh?

Giáo viên: Bài thơ thể hiện tình cảm sâu sắc, tình xóm làng và tình máu mủ. Vậy việc yêu thương người khác trước hết là phải biết yêu thương những người trong gia đình của mình.

c) Học thuộc lòng bài thơ

Gọi 6 học sinh đọc bài thơ liên tiếp nhau, mỗi em đọc 3 khổ thơ. Em thứ 3 đọc 3 khổ thơ cuối. Yêu cầu cả lớp theo dõi để phát hiện giọng đọc hay và lý do tại sao lại hay?

• Yêu cầu học sinh phát biểu về cách đọc diễn cảm.
• Hướng dẫn học sinh đọc theo cảm xúc, tìm cách ngắt giọng và nhấn giọng phù hợp.
• Yêu cầu học sinh thực hiện đọc diễn cảm theo cặp.
• Yêu cầu học sinh đọc, nhận xét, chỉnh sửa và giúp đỡ nhau để đạt hiệu quả đọc tốt hơn.
• Tổ chức cuộc thi học thuộc lòng bài thơ cho học sinh.
• Nhận xét và đánh giá điểm cho học sinh.

4. Củng cố, dặn dò

Bài thơ được viết theo thể thơ nào?

Trong bài thơ, em thích khổ thơ nào nhất? Vì sao?

Nhận xét tiết học, tuyên dương những học sinh học tốt và động viên những học sinh còn yếu để họ cố gắng hơn.

Dặn dò học sinh về nhà học thuộc lòng bài thơ và chuẩn bị bài viết về "Mẹ ốm".

Giáo dục đạo đức và tình yêu thương: luôn thể hiện tình cảm yêu thương của mình đối với gia đình và mọi người xung quanh.

Trên đây là bài thơ “Mẹ ốm” của Trần Đăng Khoa do đội ngũ INVERT tổng hợp. Hy vọng bài viết sẽ giúp bé hiểu thêm thông điệp về tình mẫu tử, luôn yêu thương, giúp đỡ, chăm sóc khi mẹ bệnh.